Yapıların deprem dayanıklı hâle getirilmesi için gerekli en önemli yapı malzemesi kaliteli hazır betondur. Bunun sağlanmasının önündeki sorunlar ve çözüm önerilerimiz:
• Betonda KGS’nin Yaptığı Etkin Denetim Sektörün Tamamına Uygulanmalı
Beton dünyada en çok kullanılan yapı malzemesidir. Bugün dünyanın en yüksek binaları betonarme ile yapılmakta ve en güvenli yapı malzemesi olarak dünyanın dört bir yanında kullanılmaktadır. Ancak, diğer yapı malzemelerinde de olduğu gibi doğru uygulanması ve üretilmesi gerekmektedir. Denetimin sağlanamadığı yapı, hangi malzeme ile yapılırsa yapılsın depreme karşı yeterli dayanıma sahip olmaz.
Ülkemizde beton üretiminde tek etkin denetim KGS tarafından yapılmaktadır. Bu denetimlerde, beton üretim tesislerinin yerinde denetiminin yanı sıra habersiz ürün denetimleri de yapılmaktadır. Hazır betonda kaliteli üretim için KGS’nin uyguladığı denetim sistemi esas alınarak tüm tesisler ciddi bir şekilde denetlenmelidir.
• Yapı Stokumuz Yenilenmeli
2019 yılında yürürlüğe giren yeni Türkiye Deprem Tehlike Haritası’nı incelediğimizde nüfusumuzun yüzde 70’ten fazlasının deprem tehlikesi yüksek bölgelerde yaşamakta olduğunu görüyoruz. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, kentsel dönüşümün gerekli olduğu 6,7 milyon konuttan öncelikli olarak 1,5 milyonunun 5 yıl içerisinde kentsel dönüşüm kapsamında yenileneceğini açıklamıştır.
Bu doğrultuda, ülkemizin mevcut yapı stoku envanterinin detaylı bir şekilde çıkartılması ve bütün yapıların risk potansiyelinin ortaya konulması kritik öneme sahiptir. Bu kapsamda, ilk etapta hızlı tarama ile tespit edilen yüksek riskli yapılar acilen yenilenmelidir. Diğer riskli yapıların performansı daha detaylı analizlerle değerlendirilerek alınacak tedbirler belirlenmelidir.
• İnşaatlarda Kullanılması Zorunlu En Düşük Beton Dayanım Sınıfı Yükseltilmeli
1998 Deprem Yönetmeliğine göre 1. ve 2. derece deprem bölgelerindeki yapılarda en az C20, diğer deprem bölgelerindeki yapılarda en az C16 beton sınıfının kullanılması gerekirken, 2007 Deprem Yönetmeliğinde tüm deprem bölgeleri için en az C20 beton sınıfı şartı getirilmişti. 2019 yılında yürürlüğe giren Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’nde ise tüm yapılarda en az C25 beton sınıfının kullanılması zorunlu hâle gelmiştir. Yönetmelikte önemli bir gelişme de betonarme yapıların ömrü açısından kritik olan yapıların maruz kalacağı çevresel etki sınıflarının eklenmiş olmasıdır.
2001 yılından bu yana dile getirdiğimiz önerilerimiz doğrultusunda Yönetmeliğe göre yapılarda kullanılacak beton dayanım sınıfının bir sınıf yükseltilmesi sevindiricidir ancak yeterli değildir. Özellikle betonarme yapıların uzun yıllar boyunca depreme karşı dayanıklı olabilmesi için dış çevre etkilerine dayanıklı şekilde boşluksuz olması gerekir. Bunun için de Yönetmelik’te dürabilitenin yani dayanıklılığın sağlanması için beton dayanım sınıflarının daha da yükseltilmesi çok önemlidir. Yüksek dayanım sınıflarında ve kalite belgeli betonlarla inşa edilen binaların depremde alacağı hasarın daha az olacağını öngörebiliyoruz.
• Beton Sektörü İçin Trafiğe Çıkış Kısıtlaması Kaldırılmalıdır
Uzun ömürlü ve depreme dayanıklı yapı üretimi için, betonun inşaatlarda zamanında ve tekniğine uygun şekilde işlenmesi gerekmektedir. Şöyle ki: kolon, kiriş vb. taşıyıcı yapı elemanlarının beton dökümlerinin bir seferde yapılması gerektiği halde trafik kısıtlaması nedeniyle başlanan çalışmalar yarım kalmakta, beton ertesi gün döküldüğü için de soğuk derz oluşmakta, depreme karşı dayanım açısından risk ortaya çıkmaktadır. Yeni projelerin yanında deprem riski altında bulunan İstanbul’da mevcut yapı stoğunun yenilenmesi için de büyük miktarda kaliteli hazır beton gerekmektedir. Deprem riski olmayan ve yapılaşması tamamlanan Avrupa ülkelerinde dahi “kamu hizmeti” yaptıkları varsayılan transmikser ve pompa araçlarına trafikte geçiş üstünlüğü sağlandığı gibi, ülkemizde de hazır beton araçlarının trafiğe kısıtlanmadan çıkması sağlanmalıdır.
• Belediyeler İş yeri Açma İzni Verirken Hazır Betona Ayrıcalık Tanımalıdır
Hazır Beton konut sektöründe kullanılması zorunlu önemli bir üründür ve kısa bir sürede (2 saat içinde) yerine yerleştirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle hazır beton herhangi bir sanayi tesis gibi şehir dışındaki alanlarda değil, özellikle şehir içinde ruhsatlandırılmalıdır. Zira hazır beton hızlı bir şekilde şantiyede kalıba yerleştirilmelidir. Hazır beton tesislerinin herhangi deşarjı ve atığı bulunmamaktadır. Avrupa’da hazır beton tesisleri şehrin içinde hatta binaların arasında bile olabilmektedir.
• Deprem Yönetmeliğinde
Betonarme yapıların tasarımında sadece kolon kiriş değil perdelerin daha çok kullanılması sağlanmalıdır. Perdeli yapı sistemlerinin daha az hasarlar aldığı eski depremlerden tecrübe edilmiştir. Bu nedenle Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yönetmelik’te betonarme yapılarda minimum perde zorunluluğu olması şartı sağlanmalıdır. Yine aynı Yönetmelik’te betonarme yapılardaki çıkma ve düzensizlik limitleri en aza indirilmelidir.
• Yapı Denetim Sisteminde
Müteahhit ve Yapı Denetim Şirketi bir iş ilişkisine girmeden yapı denetim işleri bir havuz sistemi ile dağıtılmalıdır. (Müteahhit ile pazarlık yapılabilmekte ve zor denetçinin bir daha iş alması kolay olmamakta)
Yapılarda oluşacak hasarlar sadece yapı denetim şirketlerine yüklenemez. Yapı Denetim Kanunu’nda yapı denetim şirketinin sorumlu olduğu yapıların sigortalanması ele alınmalıdır. (Yapı denetim şirketlerinin mali yapısı ile bir yapıda oluşabilecek hasarların karşılanması imkansızdır)
Yukarıdaki şartların sağlanarak yapıların etkin bir denetimle Deprem Yönetmeliği’ne göre uygun tasarlanması, uygulanması sağlanmalıdır. Demir projeye göre uygun olarak hazırlanmalı ve betonun şantiyede standarda uygun olarak yerleştirilmesi ve bakımının yapılması sağlanmalıdır.
• Statik Proje Programlarının Sertifikalandırılması
Kullanılan statik proje programlarının sertifikalandırılması sağlanmalı ve yapı denetim firmaları tarafından projenin çözümü ve uygunluğu detaylı bir şekilde gözden geçirilmelidir.
